Poderia ser Rosalia de Castro, wagneriana?
Dicer que Rosalia era wagneriana ou se estivo en contacto coa corrente estética wagneriana, se escoitou algunha vez ao Mestre é muito dicer, eu nunca lin nada de Rosalia (cartas, obra literária, textos biográficos, etc) onde directamente ou indirectamente dixese nada de Wagner, si algo sobre Beethoven, e creo relembrar que algo tamén de Mozart e Bellini. Pero como xa o saben de abondo os nosos leitores, wagnerismo non é só música. Iso si, e se de música falamos, Rosalia non era de todo allea a este respeito, e estudou piano en Santiago de Compostela, sabendo que tamén tocaba harpa, flauta, guitarra (á “inglesa”), bandúrria, o citado piano e o harmónio.
Nos anos desa formación compostelá, terá sen dúbida protagonismo a vontade da sua nai Teresa de Castro (apelido do cal sempre estivo orgullosa pola fidalguia e feitos dos antepasados que lia e lembraba) Abadia, por levar á sua filla a un centro educativo de prestíxio en Santiago de Compostela, como era o Liceo de la Juventud e o instituto de educazón “Económica”, onde aprende a música que sabemos coñeceu, estudando ali tamén francés, debuxo, música (o artigo de X. Filgueira Valverde neste aspeto mais que significativo; 1986), declamazón e teatro. Entre os seus compañeiros e ambientes de escola estaban xa o mesmo Eduardo Pondal e Aurélio Aguirre.
Teimamos na idea de facer do título interrogativo, maiéutico do noso artigo, algo motivador e descobridor desde o leitor cara a nosa poetisa, considerando se esta podería ser unha perfeita wagneriana no sentido mais fundo da verba. Comezamos por dicer, mais unha vez coa maiéutica axustada, que se chegar coñecer algunha vez ao mestre, atoparia-se abraiada da sua obra, tanto estética como conceptualmente. Mesmo asi se alguén lle falase da mensaxe wagneriana na sua casa de Padrón, no Pazo do Arretén iriense ou na de Santiago, non sei como reaccionaria...Este é o obxectivo deste artigo: ver até que ponto un pensamento como o wagneriano pode ser traducido saltando-se os moldes e as barreiras do tempo e das correntes de opina.
A Castro, cronoloxicamente, era contemporánea de R. Wagner (1813-1883) e por dous anos, Rosalia, que morre bastante nova (1837-1885), sobrevive a Wagner. Pero Galiza, e o seu mundo cultural, ainda mais daquela, era pobre, como, en parte, o segue a ser hoxe: “provincias”, e embora Rosalia viaxou pola península adiante e estivo presente nas tertúlias que anunciaban as novas do mundiño cultural, este era por riba de todo, literário, alleo ás viaxes por Euopa, moi difíceis daquela. E neste eido, e se de alemáns temos que falar, e das influéncias que en Rosalia pudesen provocar, non foron poucas estas nos románticos desas terras, comezando por Goethe, Heine, e sobretodo Hölderlin. A nosa escritora nacional por antonomásia estaba entrando xa nun romantismo comprometido, existencial.
Un dos pilares mais firmes do pensamento wagneriano é o romantismo; o espírito romántico; e aí xa vai encaixando mellor a personaxe: a soa situazón cronolóxica de Rosalia e o seu tempo (romantismo “seródio”) non se poderá nunca desprezar, asi como a profundidade e trascendéncia da sua obra e mensaxe: “...Rosalia ten un posto antre os poetas filosóficos, xa que a misión destes non é escribir tratados filosóficos como Empédocles, senon facer poesia sobre temas trascedentes” (Carvallo Calero, Estudos rosalianos; 1979). Frivolidade, pouca.
Hai moitas clases de romantismo: O romantismo superficial, o da “arte pola arte”, o romantismo político e literário, revolucionário, físico ao mesmo tempo que individual, de clara tendéncia ás ideas da Revoluzón Francesa (como Lord Byron), e finalmente, o romantismo intimista, que mesmo non se poda aliñar a nengunha tendéncia política concreta (ainda que o poderian facer, por exemplo nun ben entendido “nacionalismo”), é tamén un romantismo comprometido, é aí onde poderíamos vencellar a Beethoven e a sua Novena Sinfonia, á Quinta de Mahler até as magnas obras de Bruckner. A este derradeiro fato pertence, ao meu ver Rosalia, a autora dos Cantares, Follas Novas, En las orillas del Sar, ou a sua obra de prosa, Flavio, mesmo Las Literatas, etc.
Tentar demostrar o pensamento wagneriano en Rosalia é falar de toda a sua vida e obra, cos seus evidentes riscos, por iso, insisto, o noso exercício de interrogazón metódica e tendo como telón de fundo un amor profundo, que avanzamos, da escritora á música, eis esta carta de Murguia a Don Casto Sampedro, xuño de 1913:
"Rosalía tocaba la guitarra inglesa antes de casar y como yo aborrecía dicho instrumento y élla se puso del parto de Alejandra delicada de salud, lo abandonó (...) En 1870, nos fuimos a Simancas, de allí volvimos a La Coruña, en donde estuvimos hasta el 1876 (sic), que volvimos a Santiago, en donde después de comer se ponía mi mujer a tocar un instrumento que no sé cómo [se] llama, que es tal un pequeño piano, y como no sabía leer la solfa, pero era una gran música, tocaba lo que se le ocurría, concluyendo siempre por la Alborada porque sabía que era lo que más me gustaba".
E é o mesmo Murguia no seu prólogo á hora de atinxir a clara relazón entre poesia e música, que mencionaremos mais algunha vez, na edizón de 1909 de En las Orillas del Sar, quen de afirmar :
“Los antiguos bardos unían al don de la poesía el de la música. Nadie dirá que Rosalía haya hecho otro tanto, mas yo afirmo que si hubiera querido, le sería fácil. Era un temperamento por entero musical. De haber tenido una educación a propósito, hubiera sido una tan gran compositora como fué gran poeta. A semejante condición debió sin duda que, sin intención — y no como un motivo de simple técnica—, obedeciendo tan sólo a la cadencia, que era en ella una facultad dominante, hubiese sido la primera en España a romper con la métrica usual en su tiempo”.
1. O PRÉ-NACIONALISMO.
Entendendo ben o que é o nacionalismo, non se pode dicer que Rosalia fose unha nacionalista comprometida, nen se pretende, porén si que deixou un esquelete cheo de dúvidas e perguntas á conciéncia galega e española do intre e da actual: Galiza é unha nazón de seu, histórica e latexante de alma. Cúmpre, agora luitar (desde a “ideoloxia cultural”, por suposto) por ela. É como se ela nos dixera: “Galiza sofre, as suas xentes campesinas e emigrantes sofren, a xente do mar sofre, a miña alma sofre. Galiza merece un destino mellor; eu non che son politica, non servo, eu só podo dicer, luitar, berrar coas miñas únicas armas, que son poucas, os versos e a miña caneta unicamente. A vós, galegos do porvir deixo-vos o futuro, eu xa fixen algo por el”.
Fixo muito por nós, pois nos deu unha conciéncia, un deseño da alma galega, intrínseca, unha dimensión do noso inconsciente colectivo que ainda hoxe nos abraia. E daí o interese polo povo (moi novedoso, inovador, atrevido), daquela atobado endetrás do castelán imperante ao cal ela tamén se teria que render, polos seus problemas mais graves: como a emigrazón, o rexeite do mundo de face ao home galego, moi humilde e campesino, perdido no mundo traballo arredor de España e do mundo. Rosalia, ve-se claramente na sua poesia, quere facer xustiza; de elevar o povo galego, dando-lle cultura e saber, dando-lles unha comunidade de homes semellantes, facer homes fortes e non vellos e nenos abandonados.
Wagner era un nacionalista alemán, na mesma época exactamente que a coeva Rosalia, teimou por un nacionalismo cultural, única idea capaz de crear solidariedade a un povo, un Volkgeist como ben anunciaban Beethoven e Weber e que rematará por conceber Richard Wagner. A este futuro está vencellada Galiza.
2. FEMINISMO E FEMINIDADE.
Din as feministas actuais que a padronesa era algo mais (muito mais diria eu) cunha chorona e que non deberia ficar aí. Pois claro que non, pero iso non fai falta que se diga señorinas, e falando das feministas (claramente marxistas, todo hai que dicé-lo) que manipulan o tema taxativamente, din elas, que Rosalia era feminista e pré-marxista (sic). Aqui haberia muitísimo que falar. Eu diria, ante todo, que Rosalia era unha feminista moi profunda (cousa que non o son todas as feministas, de corrente claramente materialista) entendendo por isto un ir mais aló do matrimónio burgués, da própria persoa, xogando o paradigma de muller, un papel mais importante e activo na sociedade na cal lle tocou viver: sempre se saca á xente do seu contexto, pero para non contradicer o dito e collendo a tixola polo mango, Rosalia tivo fillos, sofreu muito por eles, era unha muller comprometida cun deber de fidelidade a marido e família. O demáis son miolos de mala testa. No homenaxe (prólogo de En la orillas del Sar) que Manuel Murguia fai á sua dona e escritora, se nos di:
“[Rosalia] Hallábase contenta en la soledad de su casa, tranquila en sus medianías, satisfecha viendo crecer a sus hijos y siendo con ellos dichosa (...) Igual a aquellas puras almas de mujer que en la soledad del claustro y en el rigor de las auteridades dejaron al mundo el perdurable ejemplo de su santidad, dejó ella entre los suyos el de su valor para soportar las amarguras (...) La muerte la hirió en la plenitud de su vida, cuando libre al fin de los cuidados del para ella dulcísimo yugo de la crianza de sus hijos, podía prometerse un descanso. Boa te fia quen seus fillos cria, dice el adagio gallego, y en verdad que nadie podía decirlo como ella, pues todo su amor, todo su cuidado, todos sus afanes puso en la crianza de aquellos hijos de su corazón, quienes no la dejaban un momento libre para otra cosa ¡Santo ministerio, ocupación amorosísima! (...) No sabían siquiera cuán nobles, cuán gloriosas facultades se extinguirán al morir aquella en quien puede decirse que estuvieron representadas todas las grandes cualidades de la mujer gallega”. Manuel Murguia, prólogo “Rosalía de Castro” na segunda edizón de En las Orillas del Sar, 1909.
E sigamos anotando os paralelismos: Minna, Senta, Elisabeth, Wesendonk, a própria Cósima....
3. A LIBERDADE, O DESTINO.
“¡Oh, no quiero ceñirme a las reglas del arte! Mis pensamientos son vagabundos, mi imaginación errante y mi alma sólo se satisface de impresiones.
Yo, sin embargo, soy libre, libre como los pájaros, como las brisas; como los árboles en el desierto y el pirata en la mar.
Libre es mi corazón, libre mi alma, y libre mi pensamiento, que se alza hasta el cielo y desciende hasta la tierra, soberbio como el Luzbel y dulce como una esperanza”. Lieders, 1858.
Rosalia ama profundamente a liberdade (a persoal, a verdadeira), xa nos seus Lieders (a referéncia a ese modo poético alemán, heiniano, é mais que significativo no posíbel coñecimento musical e poético do legado cultural alemán en Rosalia...) deixa-o moi claro: ela é libre, como a gaivota e o pirata no mar, xoga co destino dos homes, como poucas mentes o saben facer: Flávio, ese home-libre inocente que se ve asulagado nun mundo que descoñece e no cal ten que sentir, amar, viver; logo virá a incomprensión, a frustrazón e o suicídio.
Flávio é para mín, o “Sigfrido rosalián”: o home inocente que se enfronta ao destino, pero que no final perde a batalla, o Parsifal que descoñece o mal e o ben. Rosalia mata a Flávio, Wagner mata xustificadamente a Sigfrido, pero deixa vitorioso a Parsifal por esa unión con Deus. Rosalia ama a liberdade, pero ela sabe que non é libre. Nengún de nós somos libres. Unidade de liberdade e destino, diso trata a vida; Flávio era libre, pero o destino poderá con el se duvida.
4. A NOBREZA.
“No muy lejos de aquellos lugares, para ella sagrados al pie del “altivo Miranda”, se levanta la casa solariega de los Castro, en donde arraigó la noble estirpe de la cual procedía (...) ¿Quiénes habían sido los que desde lo alto del viejo palacio de la Arreten habían dominado sobre aquellos campos? Lo ignoraba. Sabía que era cosa suya y los ponía a su lado. Ajena a todo género de vanidades, esto le bastaba.
Aun sin ello, cuanto la rodeaba venía a cada momento á hablarla de sus horas felices y de lo que interesaba á su corazón. Recordándola las dichas pasadas y las penas que la atormentaban, unía en su memoria los gloriosos hechos de sus antepasados y el abismo de dolor en que había caído. Y pues aquellas soledades y hombres que las hacían fértiles las veía como cosa propia— en la conmiseración que la inspiraban—, vertía toda su alma. En tan gran piedad envolvió a cuantos sufrían en su tierra las inclemencias del cielo y las del infortunio”. Manuel Murguia, prólogo “Rosalía de Castro” na segunda edizón de En las Orillas del Sar, 1909.
Se Rosalia defendia ao povo é a un povo cunha cultura e etnia específica, o povo galego, via as cousas indirectamente e sempre na realidade de condizón de fidalga, iso si, de “segunda”, dada a orixe de ser filla do sacerdote José Martínez Viojo: Maria Rosalia Rita, filla de “padres incógnitos” e de fidalga de poucos bens, Maria Teresa de la Cruz de Castro y Abadía. Desde ese posicionamento social Rosalia tenta contemplar e “construir” un mundo que ela sempre anceiaba: un mundo cheo de solidariedade cos demais, unha orde onde a tradizón das xentes e a fala fosen o importante, un mundo novo, rexido por xentes nobres e sábias (como Platón concebia na República), luitadores e incansábeis, que souberan levar adiante a unha Galiza chea de buratos e ao asexo de mil perigos interiores e exteriores. Isto é o que eu vexo como mensaxe final da obra rosaliá, e sobretodo, en Ruinas. O sentido do nobre, do honor, do aristocrático, da incomprensón que o mundo de hoxe ten cara á persoa que se sae do normal, e que guarda ainda eses princípios xa esquecidos e que cúmpre volver a erguer. Bondade e nobreza deben ir xuntos da mao para tentar facer un mundo mellor. Como colofón, Rosalia admiraba aos cabaleiros medievais (entreles ao tamén poeta e guerreiro do s. XVI, Juan Rodríguez de Padrón, da casa Castro) e os seus ideais de honor, guerreiros e relixiosos.
5. A RELIXIOSIDADE.
“¿Acaso no tuvo sus días de felicidad, sus rosadas auroras, la paz y olvido que diariamente pedía a Dios en sus oraciones? Sí, ciertamente. Sus hijos fueron para su corazón un supremo consuelo, aun cuando la llenaba de terror la idea de que pudiese llegar un tiempo en que tuviesen que sufrir como ella sufría. ¡Oh, esto no! Por lo demás, ingenua y confiada, puestas sus esperanzas en manos de Dios, y confiada en su infinita misericordia, nada la halagaba sino la paz de su casa. La misma gloria no la importaba. Los vanos ruidos del mundo se apagaban a sus puertas, no tan olvidadas como ella quería, ni tan ajenas al tumulto de la vida que no la trajesen temores y sobresaltos, pues nada la asustaba tanto como la posesión de una dicha inesperada (...) Poco tiempo antes, como quien une en un santo amor la memoria y los afectos pasados, quiso que se cantase una misa por todos ellos [señores de la tierra, sus antepasados, con sus servidores] en aquella iglesia solitaria — ella también ejemplo de lo pasajeras de las grandezas humanas —, y allá fué a oirla. Yo la vi marchar rodeada de todos sus hijos, por la vía inundada de sol, de paz y de la hermosura de que están llenos unos campos que amó como si le hubiesen tocado en herencia. Al salir del templo besó una sepultura y con ella cuantas en el atrio encerraban algo suyo, y entró después en su casa contenta porque había orado por los que tenían en su corazón y eran de su sangre, derecho a sus plegarias. ”. Manuel Murguia, prólogo “Rosalía de Castro” de En las Orillas del Sar, 1909.
6. O AMOR, O IDEALISMO, A BELEZA.
Non se poden desamarrar estes tres podiums que son outro ponto vital do pensamento wagneriano e que a autora toma para si como un dos seus máis anceiados tesouros. Asi admiraba aos grandes amores, os amores idealistas, se cadra polo seu matrimónio que a fixo sofrer tanto (doenzas persoais, afastamento) con Manuel Murguia (este si que coñecia a Wagner) e cicáis por estar emarcada nese maravilloso movimento ideolóxico e cultural chamado romantismo, que din que é do século XIX, pero que eu coido que existiu decote na história europeia e ao mellor na universal. A fidalga de Padrón relaciona forzosamente a beleza figurativa coa Natureza, sempre na paisaxe da sua terra galega, pois é incapaz de outro tipo de “natureza” (contrapondo mesmo a sequedae e fealdade das “desertas” terras casteláns). Animais (preferentemente páxaros, fillos da liberdade), regos, fontes, montañas, vales, árbores (carvallo e enciñeira como perenemente sagrados desde os tempos antigos, celtas, ver poema Los Robles de En las orillas del Sar), choiva, pradeiras, campos salvaxes e roturados...é un sentido da natureza que conecta cun case único ideal de beleza horaciana que ela percebe como eterna, herdada e futuro dun sereno porvir. Eis un exemplo de Cantares gallegos (1863):
¡Qué reposo! ¡Qué luz...! ¡Qué garruleiro
brando cantar dos váreos paxariños
cando ó salir do sol polo quinteiro
douraba fontes, lagos e campiños!
¡Qué libre respirar...! ¡Qué placenteiro
ir e vir dos cabirtos xuntadiños!
¡Qué frescas, qué polidas, qué galanas
iban co gando as feitas aldeanas!
Nunca o rumor do mundo corrompido,
nunca da louca sociedá as vaidades,
nin brillo dos honores fementido
foran trubar tan doses soledades.
Ceo azul, sol de amor, campo frorido,
santa paz sin remorso nin saudades,
horas que van mainiñas camiñando,
tal alí tempo e vida iban pasando.
Rosalia falaba dun amor humano difícil de traballar, non sendo dada ao fácil sentimentalismo, atraida polo sentimento tráxico desta vida, o amor devén en austero, e se é tal, verdadeiro, este hai ser amor incondicional, cego, de fidelidade, e nada mellor que ler Flavio, La Hija del Mar (os ambientes son medievalizantes castelos, volkisch, tormentas, sentimentos fortemente dados), El primer loco, Ruinas, etc; é dicer, a sua prosa en castelán, xa que logo deixa ben claros os ideais ao iniciado, tipicamente rosaliáns.
7. GALIZA.
Poden sobrar muitas palabras neste apartado. Rosalía ama con paixón á sua Pátria e Terra-Nai, Galiza. Amaba-a tanto que a trataba coma a unha persoa, tan delicada e duramente (a realidade) ao mesmo tempo que fixo dela unha filla, unha filla no seu maxín. Galiza é a musa á que ela lle canta. Grazas a ela, e namorada por ela, Rosalia escrebe. Teño pensado que existe un paralelismo evidente entre este amor de Rosalia para Galiza e o amor de Wagner con Wesendonk. É dicer, un amor totalmente idealizado, unha simbiose para facer obra de arte, entendendo a arte non como algo só estético, senon vivo e comprometido, a arte coma xeito de ser e viver: dunha banda sairon Cantares Gallegos e Follas Novas e doutra, Tristán e Isolda. Amor humano difícil, amor tráxico humano e da Terra, moi xunguido, unha simbiose da Alma colectiva, unitária dun povo como ninguén o soubo plasmar na estética, dun xeito tan trascedental e fusionador entre xentes e Terra.
8. ROSALIA WAGNER E AS FADAS.
A breve vida de Johanna Rosalie Wagner Marbach (1803-1837), querida hermana de Richard Wagner, non deixa de ser unha feliz e preciosa coincidéncia co nome da nosa poetisa e a inspiradora dunha das primeiras óperas de xénio de Leipzig. Rosalia Wagner foi moi crítica coa primeiriza ópera Die Hochzeit (As Vodas, 1832) do seu irmao, que comezara a esbozar musicalmente desde decembro do 1832. É importante dicer que Rosalia como irmá maior, aconsellaba ao moi mozo Richard sobre o que escrebia e compuña, daí que o texto no lle gostase: sen a aprobazón de Rosalie, actriz recoñecida no Teatro Real da Corte de Leipzig, Wagner non será capaz de sacar adiante libreto (perdido, seguramente destruido) e partitura dunha obra hoxe inconclusa e nunca estreada. No libro autobiográfico do compositor, A Miña Vida (Mein Leben), sacamos as citas que sobre Rosalia Wagner sobrancean: “Dos de mis hermanas cultivaban la música en mi familia. Rosalía, la mayor, tocaba medianamente bien el piano, pero la segunda, Clara, estaba mejor dotada (...) poseía una voz extraordinariamente agradable y sensible”. Despois virá o protagonismo da irmá maior na xénese dunha mais inspirada ópera, As Fadas (letra e música de Richard, estreada en 1888, Munique, dirixida por Richard Strauss):
“Se termina la partitura de Las Hadas. La tierna solicitud de mi hermana Rosalía me dio ánimo para ello (...) mi hermana se comprometió a proporcionarme algún dinero, de suerte que, no siendo una carga para nadie, pude consagrarme enteramente a mi trabajo. Al cabo de algún tiempo, encontré una extensa carta que en aquella época dirigí a Rosalía. Los términos de esta misiva atestiguan el tierno y casi místico afecto que me unía a aquel gran corazón (...) Rosalía había comprendido que hubiera sido mi deseo obligarla a testimoniarme su gran amor hacia mí, pero jamás he sabido exactamente si el abrazo y el beso que me dio por haberle interpretado mi gran aria de “Ada” provenían de una emoción sincera o si simplemente debía achacarlos a su amable complacencia (...), no podía, por lo menos, engañarme respecto al celo que desplegó en llevar a cabo las gestiones necesarias del director de teatro Ringelhardt, del director de orquesta y del administrador, hasta obtener la seguridad de que mi obra sería próximamente presentada”. Richard Wagner en Mein Leben.
A que pode vir a conto todo este tema da coincidéncia onomástica da galega e a alemá? Primeiro, a morte de Rosalie (outubro de 1837), xusto no mesmo ano do nascimento da compostelá (febreiro de 1837), chegando a ser coevas nesta pequena existéncia que é a vida, e segundo, porque teimudamente sempre que leo unha biografia do grande Richard, aparece a xoven Rosalia Wagner por todos os lugares, tocando o piano, cantando ou representando obras teatrais... como a de Castro. É todo moi persoal, ben o sei, e velaí unha pequena homenaxe á relazón que eu fago, atrevidamente, desde estas humildes letras a ambas Rosalias...
9. ROSALIA MAIS EU.
Eu coñecín a Rosalia de Castro subindo unha longa encosta que unia unha aldeia do Pirineu catalán coa igrexa de Sant Climent de Tahull. Daquela eu non a coñecia muito, lera algo dela nos estudos e pouco mais. Alguén se meteu con ela, que non era galego. A miña reaczón foi un tanto inxénua, pero lle debo dar grazas a Deus tal maneira de ma apresentar pois mercé a iso hoxe coñezo a unha señorina chamada Rosalia; a miña reaczón, dicia, foi de me afrontar dialecticamente e duramente contra do que expresaba aquelas cousas, seguramente sen coñecer (aínda menos ca min) a obra rosaliá. Eu era galego e o meu deber era defendé-la.
Cando cheguei á igrexiña románica, rubín ó campanário: ali a vin, dende aquel outeiro, ao lonxe, por primeira vez a sua imaxe, toda vestida con saia galega, vermella e negra, camisa branca, dengue austero, pano na cabeza de flores amarelas, verdes e detalles interiores negros, cun fundo tamén vermello escuro. Ao lonxe, ela sobranceaba e londria no meu maxin. Foi unha experiéncia única. Cando voltei á Coruña, o primeiro que fixen foi ler e ler libros de Rosalia. A natureza presentou-ma sen mais, coa linguaxe do corazón e case diria do sangue.
Grandes eran daquela os meus poetas favoritos: Machado, Novalis, Bécquer, pero ela gañou a todos, sen dúvida. Ela amostrou-me á Galiza na sua verdadeira dimensión, axudou-me a me sentir mais wagneriano, compreender algo mais á miña nazón.
Asi que xa saben, cando vexan un billete de cincocentas pesetas, xa extintas, miren algo mais co diñeiro e sobretodo lean a Rosalia, ainda que se de fundo pomos os Marmúrios da selva, de Richard Wagner, tampouco quedará nada mal, aseguro-llo.
Non deixen de experimentar a relazón entre o wagnerismo e a obra rosaliá: Céltia, Xermánia e Gallaecia xunguidas por sempre nesa transcendéncia invisíbel aonde nos transporta a poesia e a arte. O exemplo final de todas estes “selos” de imaxes e palabras, ten-no a persoa e obra de Victor Said Armesto, profundo coñecedor e admirador da obra rosaliana ao tempo que grande wagneriano galego (mormente estudos do Tristán e Isolda, Parsifal e os trovadores medievais centroeuropeus e galego-portugueses), amigo de seu de Manuel Murguia: nel vemo-nos reflexados, conxugando ese idela de beleza e ideas-símolos de Rosalia co universo de R. Wagner, no cal cismamos desde o comezo deste atrevido artigo.
Poderia ser unha moi persoal Rosalia de Castro, wagneriana? Nun claro e amplo sentido estético da vida, si.
Ano 1985, artigo “Rosalia de Castro, wagneriana?”, revista Nothung nº 42 (maio-xuño), actualizado en 2018 para Crónicas Wagnerianas na sua versión dixital de documentos a e artigos recuperados, prévio á preparazón do número 14 (2018) e visitando coa miña muller o humilde Pazo da Matanza, nese Padrón onde aínda resoan os sinos de Bastabales...
Versión en castelán (¿Podría ser Rosalía de Castro, wagneriana?), na revista da Associació Wagneriana de Barcelona, Wagneriana nº 19 (época III), marzo 2021, pp. 38-45. Dep. Legal B-31936-2012.
UMA INTRODUÇÃO CULTURAL-PAGÃ A ROSALIA DE CASTRO E AOS NOSSOS ANTROPÓLOGOS.
Á memória do nosso fiel Xesus Castro que poderá ler a sua traduçom no Walhalla.
No hay comentarios:
Publicar un comentario